معافیت مالیاتی چیست؟ معرفی انواع معافیت های مالیاتی

• آموزشی
• دی ۶, ۱۴۰۲

مالیات یکی اصلی‌ترین روش‌های درآمدزایی یک دولت به شمار می‌رود و بخش مهمی از نظام مالی تمام دولت‌ها را تشکیل داده است. تمام اشخاص حقیقی و حقوقی که در یک کشور مشغول به زندگی و فعالیت هستند، باید مبلغی را بابت فعالیت‌های اقتصادی خود به حساب دولت واریز کنند. دولت هم این هزینه‌ها را برای خدمات عمومی به مردم کشور صرف خواهد کرد.

بعضی از کارآفرینان و کسب و کارها با توجه به شرایط خاصی که دارند، ممکن است از پرداخت مالیات معاف شوند. در واقع دولت سعی کرده برای کمک به افراد کم درآمد یا مشاغل نوپا، از این طریق به آن‌ها کمک کند. ما در این مطلب تصمیم داریم در مورد معافیت مالیاتی و انواع آن با شما صحبت کنیم. همراه ما باشید!

منظور از معافیت مالیاتی چیست؟

قبل از هرچیزی باید یک تعریف کلی از معافیت مالیاتی داشته باشیم تا مفهوم آن برای شما روشن شود. همانطور که در ابتدای مطلب هم اشاره کردیم، تمام کسب و کارها مستلزم پرداخت مالیات هستند، اما برخی از این کسب و کارها به دلایل خاصی از پرداخت مالیات معاف می‌شوند. معافیت مالیاتی همان قوانین و شرایطی است که نشان می‌دهد کدام کسب و کارها نیازی به پرداخت مالیات ندارند.

چنین معافیتی ممکن است دائمی بوده یا به‌صورت موقتی برای یک کسب و کار اعمال شود. معمولاً در ابتدای ثبت شرکت دانش بنیان و استارتاپ‌ها، برای هموار کردن مسیر آن‌ها و کمک به چنین کارآفرینانی، آن‌ها را به صورت موقتی از پرداخت مالیات معاف می‌کنند. برخی از مشاغل هم به طور کامل و دائمی از پرداخت مالیات معاف شده‌اند. برای مثال می‌توان به قشر کارگران اشاره کرد که درآمد کمی دارند.

هدف از قوانین معافیت مالیاتی چیست؟

معافیت‌های مالیاتی به منظور بهبود وضعیت اقتصادی یک کشور و کمک به مردم کم درآمد به وجود آمده‌اند. در واقع این مفهوم یکی از پایه و اساس‌های قوانین اقتصادی یک کشور به شمار می‌رود و به همان اندازه که دریافت مالیات اهمیت دارد، این مفهوم هم دارای اهمیت خواهد بود. در اینجا به برخی از مهمترین اهداف و دلایل وضع چنین قانونی اشاره می‌کنیم.هم چنین برای پیگیری و پرداخت مالیات باید به پورتال سازمان امور مالیاتی کشور مراجعه نمایید.

کمک کردن به گروه‌های کم توان جامعه

افراد کم بضاعت مثل خانواده‌های بی سرپرست، خانواده‌های کم درآمد، معلولین و سالمندان، از پرداخت مالیات معاف خواهند بود. منصفانه نیست کسی که به سختی امورات زندگی خود را می‌گذراند، بخشی از درآمدش را به‌عنوان مالیات به دولت پرداخت کند.

اهداف سیاسی و اجتماعی خاص

گاهی اوقات این قوانین برای تحقق برخی از اهداف اجتماعی و سیاسی اجرا می‌شوند. برای مثال می‌توان به مواردی همچون توسعه فرهنگ و هنر، کمک به فعالیت‌های محیط زیستی و… اشاره کرد.

کمک به سازمان‌های خیریه

برخی از سازمان‌ها هستند که فقط برای اهداف اجتماعی و امور خیریه، و نه سود شخصی خود، فعالیت می‌کنند. چنین شرکت‌هایی نباید مجبور به پرداخت مالیات باشند؛ چون عملاً هیچ سودی به جیب نزده‌اند و در حال کمک به جامعه خود هستند.

کاهش بی عدالتی در جامعه

از دیگر اهداف قوانین معافیت مالیاتی، برقراری عدالت در جامعه است. برای برقراری عدالت هم لازم است که بین میزان مالیات خانواده‌های کم درآمد و خانواده‌هایی که درآمد میلیاردی دارند، تفاوتی وجود داشته باشد.

تشویق استارتاپ‌ها و سرمایه گذاران

همانطور که در بخش‌های قبلی هم اشاره کردیم، چنین معافیت‌هایی می‌تواند به کسب و کارهای نوپا کمک کند که در سال‌های اولیه فعالیت خود، بدون نگرانی به کارشان ادامه دهند تا زمانی که کارشان به ثمر بنشیند. معمولا اکثر کسانی که قصد تاسیس دانش بنیان یک استارتاپ را دارند، با اطلاع از وجود چنین قوانینی انگیزه پیدا کرده و به کمک‌های دولت امیدوار می‌شوند. این موضوع مسیر موفقیت را برای آن‌ها هموارتر می‌کند و باعث می‌شود که با خیال راحت به کارشان ادامه دهند.

علاوه بر این، کسانی که قصد سرمایه گذاری روی چنین کسب و کارهایی داشته باشند هم می‌توانند بدون نگرانی از بابت درآمد کم سال‌های اولیه تاسیس شرکت، برای سرمایه گذاری کم ریسک‌تر روی این کسب و کارها پیش قدم شوند.

مزایای معافیت مالیاتی برای کشور

بدون شک اجرای مالیات و معافیت مالیاتی در یک کشور، هیچ هدفی به غیر از بهبود وضعیت اقتصادی آن کشور و افزایش رفاه مردم نخواهد داشت. در خصوص مالیات که تکلیف مشخص است؛ دولت مبلغ مشخصی از مشاغل مختلف دریافت کرده و همان مبلغ را برای خدمات عمومی و رفاه حال مردم کشور صرف می‌کند؛ در واقع مثل این است که مردم مانند یک خانواده برای رفاه حال خود هزینه‌ای را پرداخت کنند.

اما سوال اینجاست که معافیت مالیاتی چطور می‌تواند تاثیرات مثبتی برای جامعه و کشور داشته باشد؟ برخی از مهم‌ترین مزایای این قوانین برای کشور، شامل موارد زیر هستند:

• برقراری عدالت در جامعه
• کمک به اقشار کم درآمد
• کمک به کسب و کارهای نوظهور
• تشویق افراد به شروع یک کسب و کار و در نتیجه کمک به رونق اقتصادی کشور
• افزایش تولید و صادرات در کشور
• ترویج فعالیت‌های هنری، ورزشی و دانش بنیان

برخورداری از معافیت مالیاتی چه شرایطی دارد؟

شرایط معافیت مالی برای هر کسب و کاری بسته به وضعیت کلی آن کسب و کار، متفاوت خواهد بود و قوانین آن برای همه یکسان نیست. هر فرد حقیقی یا حقوقی باید با در نظر گرفتن منطقه جغرافیایی، منبع درآمد، نوع فعالیت و موارد دیگر، واجد شرایط بودن خود برای معافیت از مالیات را بسنجد. کسانی که کنجکاوند بدانند مشمول چنین قوانینی می‎شوند یا خیر، باید به سازمان‎های مرتبط با امور مالیاتی کشور مراجعه کنند. اما برخی از شرایط عمومی آن عبارتند از:

1. اظهارنامه مالیاتی: این مدرک یکی از مهم‌ترین مواردی است که کسب و کارها باید به صورت منظم و به موقع به سازمان امور مالیاتی تحویل دهند. اظهارنامه مالیاتی شامل اطلاعاتی مثل میزان دقیق درآمد و هزینه‌ها خواهد بود. اگر در ارائه این اطلاعات کوچکترین اشتباه و تخلفی به وجود بیاید، فرد با مشکلات مالیاتی و قانونی مختلفی مواجه خواهد شد.
2. ارائه پروانه یا مجوز صادر شده از مراجع قانونی: برخی از معافیت‌های مالیاتی، با ارائه پروانه یا مجوزی که از مراجع قانونی مرتبط صادر شده، اجرا خواهند شد. مثلا کسانی که قصد دریافت معافیت مالیاتی برای حوزه کشاورزی را دارند، باید از جهاد کشاورزی منطقه خود مجوز لازم را دریافت کنند.
3. پرداخت حق بهره به دولت: گاهی اوقات برای بهره‌مندی از قوانین معافیت‌های مالیاتی، باید حق بهره را به حساب‌های بانکی دولتی پرداخت کرد.
4. 

انواع معافیت‌های مالیاتی

منظور از انواع معافیت‌های مالیاتی، مشاغلی هستند که بنابر شرایط خاص، از پرداخت مالیات معاف شده‌اند. توجه داشته باشید که این شرایط هر ساله با توجه به وضعیت اقتصادی حاکم بر جامعه، عوض می‌شوند. ما در اینجا فهرست انواع معافیت مالیاتی در سال ۱۴۰۲ و شرایط هرکدام را به شما معرفی خواهیم کرد.

۱. کارگران و کارمندان معاف از مالیات

کارگران و کارمندانی که میزان حقوق دریافتی هر ماهه آن‌ها از مبلغ ۱۰ میلیون تومان کمتر باشد، معاف از مالیات خواهند بود. سقف معافیت مالیاتی این مشاغل در سال گذشته، حدود ۸ میلیون تومان بود. اما امسال برای حمایت از این قشر، سقف آن را به میزان دو میلیون تومان افزایش دادند.

شرایط برخورداری از این قانون برای کارگران و کارمندان به صورت زیر است:

• کارگران یا کارمندان باید به صورت رسمی در یکی از سازمان‌ها یا شرکت‌های دولتی و خصوصی مشغول به فعالیت باشند.
• مجموع حقوق دریافتی آن‌ها که در فیش حقوقی ثبت شده، از ۱۰ میلیون تومان کمتر باشد.
• مزایای غیر نقدی مثل بن، مسکن و… شامل حال این دسته از کارگران و کارمندان نشود.

نکته: کارگران و کارمندانی که حقوق آن‌ها بیشتر از ۱۰ میلیون تومان باشد، مالیات یکسانی پرداخت نمیکنند؛ بلکه مالیات آن‌ها طبق درآمد دقیقشان محاسبه می‌شود و متفاوت است. یعنی اینطور نیست که مالیات پرداختی توسط یک کارگر با حقوق ۱۱ میلیون، با کارگری که ۳۰ میلیون تومان حقوق می‌گیرد یکسان باشد. در جدول زیر می‌توانید میزان مالیات برای کارگران و کارمندان رسمی در سال ۱۴۰۲ را ببینید.

۲. معافیت مالیاتی در مورد هزینه‌های درمان

طبق ماده ۱۳۷ قانون مالیات‌های مستقیم، تمام هزینه‌های درمانی برای معالجه فرد حقوق بگیر با درآمد مشمول مالیات، همسر، فرزندان، پدر و مادر یا خواهر و برادر تحت تکفل او از پرداخت مالیات معاف خواهد بود. شرط برخورداری از این معافیت، انجام معالجه در داخل کشور توسط پزشک مقیم ایران است. البته اگر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تایید کند که معالجه بیماری مورد نظر در داخل کشور ممکن نیست، می‌توان در این صورت هم از مالیات معاف شد.

۳. معافیت فعالیت‌های تولیدی، معدنی و گردشگری از پرداخت مالیات

بر اساس ماده ۱۳۲ قانون مالیات مستقیم، کسانی که به فعالیت‌های تولیدی، معدنی و گردشگری مشغول هستند، تا ۵ سال بعد از دریافت پروانه بهره برداری یا قرار داد خود از پرداخت مالیات معاف هستند. اگر این افراد در مناطق کم توسعه یافته کار کنند، مدت معافیت آن‌ها به ۱۰ سال می‌رسد.

البته برخورداری از این معافیت، شرایط خاصی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• تمام این فعالیت‌ها باید به صورت قانونی انجام شوند.
• این فعالیت‌ها باید توسط اشخاص حقوقی غیردولتی انجام گیرند.
• این فعالیت‌ها باید در مناطق جغرافیایی خاصی انجام شوند.

۴. معافیت مالیاتی در مورد سود تامین مالی پروژه‌ها

این معافیت برای تشویق سرمایه گذاران و بنگاه‌های تولیدی است. در این نوع معافیت، کسانی که سرمایه‌ای را برای تامین مالی پروژه‌های تولیدی فراهم کرده‌اند، برای سود حاصله از این پروژه‌ها نیازی به پرداخت مالیات ندارند. البته این نوع معافیت برای همه سرمایه گذاران صدق نمی‌کند، بلکه فرد مورد نظر باید از شرایط زیر برخوردار باشد:

• سرمایه گذار باید در قالب عقود مشارکتی با پروژه مورد نظر همکاری کند.
• پروژه مورد نظر باید تولیدی باشد و به نتیجه برسد.
• سود پرداختی باید معادل با حداقل سود مورد انتظار عقود مشارکتی باشد که توسط شورای پول و اعتبار به تصویب رسیده است.

۵. جوایز علمی و پژوهشی

بر اساس ماده ۱۴۴ اصلاحی قانون مالیات مستقیم، جوایز به دست آمده از فعالیت‌های علمی و پژوهشی، معاف از مالیات هستند. همچنین هرگونه درآمدی که از فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی انجام شده در مراکز دارای پروانه تحقیق از مراجع ذی صلاح به دست می‌آید هم معاف از مالیات خواهد بود.

این نوع معافیت مالیاتی هم دارای شرایط خاصی بوده که به شرح زیر هستند:

• جایزه می‌تواند نقدی یا غیرنقدی باشد.
• جایزه مورد نظر باید در راستای تحقیق و پژوهش برای رسیدن به اهداف کشور به دست آمده باشد.
• جایزه مورد نظر باید تایید شورای پژوهش دانشگاه یا مراکز پژوهش مربوطه را داشته باشد.

۶. اختراعات و اکتشافات

یکی دیگر از تشویق‌هایی که دولت برای پیشرفت علمی و پژوهشی کشور در نظر گرفته است، معافیت اختراعات و اکتشافات از مالیات است. هر درآمدی که از راه اکتشافات یا اختراعات به دست بیاید، طبق ماده ۱۴۴ اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم، معاف از مالیات خواهد بود. البته این معافیت براساس شرایط و ضوابط خاصی بوده و فقط تا ۱۰ سال ادامه دارد. یعنی یک نوع معافیت مالیاتی موقتی است.

شرایط برخورداری از این نوع معافیت عبارتند از:

• اختراع و اکتشاف مورد نظر باید به منظور تحقق اهداف کشور انجام شده باشد.
• حتما باید شورای عالی نظام صنفی رشته‌های فنی مهندسی یا سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، حق اختراع یا اکتشاف را تایید کنند.

۷. معافیت سپرده‌های بانکی از مالیات

یکی از پیچیده‌ترین موضوعاتی که در مورد معافیت مالیاتی وجود دارد، مربوط به مبحث سپرده‌های بانکی است. طبق ماده ۱۴۵ قانون مالیات‌های مستقیم، تمام سودهای بانکی که در دسته‌های زیر قرار بگیرند، معاف از مالیات هستند:

• سود سپرده کسورات بازنشستگی و پس انداز کارمندان و کارگران (این سود باید در حدود مقررات مربوطه باشد).
• جوایزی که به سپرده‌های پس انداز در بانک‌های ایرانی تعلق گرفته و به صاحب این حساب‌ها پرداخت می‎شود.
• جوایزی که به اوراق قرضه دولتی تعلق می‌گیرد.
• سودی که بانک‌های ایرانی بابت اضافه برداشت و سپرده ثابت به بانک‌های خارجی پرداخت می‌کنند.
• سود مربوط به اوراق مشارکت

۸. معافیت جهیزیه و مهریه از مالیات

دولت ما برای افرادی که تشکیل خانواده می‌دهند هم معافیت‌های مالیاتی خاصی را در نظر گرفته است که معافیت جهیزیه و مهریه هستند. براساس ماده ۱۴۴ قانون مالیات‌های مستقیم، مهریه منقول و غیر منقول، و همچنین جهیزیه منقول از مالیات معاف خواهد بود. این نوع معافیت مالیاتی هیچگونه شرط و شروطی ندارد و در تمام موارد، خرید جهیزیه و پرداخت مهریه معاف از مالیات است.

۹. ترانزیت کالا

در صورتی که کالایی به صورت ترانزیت از کشور رد شود و هیچ تغییری روی انجام نگیرد، این بار از پرداخت مالیات معاف خواهد بود. شرایط معافیت مالیاتی برای ترانزیت کالا، شامل موارد زیر است:

• کالا باید به همان شکل و حالتی که وارد شده، بدون هیچ تغییری خارج شود.
• کالای مورد نظر باید تا نهایتاً ۹۰ روز بعد از وارد شدن به گمرک، از کشور خارج شده باشد.
• کالای مورد نظر باید با همان خودرویی که وارد شده از کشور خارج شود.
• بسته بندی کالا بدون تغییر بماند.
• بارنامه کالا تغییر نکند.
• کالای مورد نظر باید از مجوز رسمی وزارت صنعت، معدن و تجارت برخوردار باشد.

۱۰. معافیت در حوزه کشاورزی

طبق ماده ۱۳۳ قانون مالیات‌های کشور، تمام فعالیت‌های کشاورزی و عشایری معاف از مالیات هستند. این قانون برای حمایت از کشاورزان و افزایش تولید ملی تصویب شده است.

۱۱. معافیت افرادی که در مناطق خاص شاغل هستند

با توجه به ماده ۹۲ قانون مالیات مستقیم، کسانی که در مناطق کم توسعه یافته کار می‌کنند، با توجه به شرایط سخت محل کارشان نصف افراد دیگر مالیات پرداخت خواهند کرد. این معافیت تمام حقوق و مزایای نقدی و غیر نقدی کارمندان را شامل می‌شود.

۱۲. فعالیت‌های آموزشی

هر نوع فعالیت آموزشی انجام شده توسط افراد حقیقی و حقوقی، از مالیات معاف است. این معافیت شامل موسسات نگهداری از معلولین هم خواهد بود. همچنین هر نوع فعالیت آموزشی که در روستاها و مناطق کمتر توسعه یافته انجام گیرد، شامل مالیات نمی‌شود.

۱۳. فعالیت بخش‌های تعاونی

برای تشویق مردم به مشارکت در فعالیت‌های تعاونی، این فعالیت‌ها از پرداخت مالیات معاف هستند. با توجه به ماده ۱۳۳ از قانون مالیات‌‌های مستقیم، شرکت‌های تعاونی که در گروه‌های زیر قرار بگیرند، از پرداخت مالیات معاف خواهند بود.

• شرکت تعاونی صیادان
• شرکت تعاونی دانشجویان
• شرکت تعاونی مصرف کارکنان دولتی و غیردولتی
• شرکت تعاونی دانش آموزان
• شرکت تعاونی مسکن کارکنان موسسات دولتی و غیردولتی
• شرکت تعاونی تولیدی روستایی

۱۴. معافیت مالیاتی بخش صادرات

افراد حقیقی یا حقوقی که در زمینه صادرات کالای غیر نفتی و محصولات بخش کشاورزی فعالیت دارند، از پرداخت مالیات معاف هستند.

۱۵. صنایع دستی

درآمدی که تمام اشخاص حقیقی و حقوقی از طریق صنایع دستی به دست می‌اورند، مشمول مالیات نخواهد بود. البته این معافیت فقط شامل فعالیت‌هایی می‌شود که از مجوز وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برخوردار باشند. یعنی آن دسته از افرادی که بدون مجوز در این زمینه فعالیت دارند، مشمول مالیات هستند.

۱۶. معافیت مناطق آزاد

با توجه به ماده ۱۳ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری، هیچکدام از افراد حقیقی و حقوقی که در این مناطق مشغول فعالیت هستند، مشمول مالیات نمی‌شوند. مدت زمان اعتبار این معافیت مالیاتی از زمان شروع فعالیت این افراد، تا ۲۰ سال بعد است. تنها شرط لازم برای برخورداری از این معافیت هم این است که تمام فعالیت‌های اقتصادی این منطقه باید با داشتن مجوز از سازمان منطقه آزاد انجام گیرد.

۱۷. فعالیت‌های فرهنگی

یکی دیگر از انواع معافیت‌های مالیاتی، معافیت فعالیت‌های فرهنگی و هنری است. تمام اشخاص حقیقی و حقوقی که با داشتن مجوز فعالیت از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه مشغول به کار هستند، از پرداخت مالیات معاف خواهند بود. برخی از این فعالیت‌ها عبارتند از:

• انتشار کتاب
• تولید و انتشار اخبار و اطلاع رسانی به مردم
• تمام فعالیت‌هایی که در جهت برگزاری همایش‌های هنری انجام می‌شوند
• تولید آثار سینمایی و هنر نمایشی
• تولید هنرهای تجسمی
• فعالیت‌هایی که برای مرمت آثار تاریخی انجام گرفته‌اند و به حفظ آثار باستانی کشور کمک می‌کنند.

۱۸. معافیت مالیاتی دانش بنیان

معافیت مالیاتی تا حدودی شامل حال شرکتهای دانش بنیان هم می‌شود. البته باید به این نکته توجه داشته باشید که کل عملکرد شرکت‌های دانش بنیان شامل معافیت مالیاتی نیست و فقط برخی از محصولات و خدمات خاص این شرکت‌ها، از پرداخت مالیات معاف هستند. معافیت مالیاتی دانش بنیان برای محصولات و خدماتی که به‌ عنوان دانش بنیان توسط سازمان امور مالیاتی کشور تایید شوند، از مالیات معاف خواهند شد.

سخن نهایی

در این مطلب سعی کردیم در مورد معافیت مالیاتی با شما عزیزان صحبت کرده و مزایای این قانون را بررسی کنیم. همچنین انواع معافیت‌های مالیاتی را به همراه شرایط آن‌ها، مورد بررسی قرار دادیم. همانطور که متوجه شدید، معافیت از مالیات یک مفهوم مهم و در عین حال پیچیده در اقتصاد است و می‌تواند تاثیر زیادی بر افراد و کسب و کارهای مختلف داشته باشد. از همین رو تمام افراد و مشاغل مختلف باید قوانین مربوط به آن را درک کنند تا متوجه شوند که آیا معاف از مالیات هستند یا خیر.

سوالات متداول

در اینجا به برخی از مهم‌ترین سوالات متداول درمورد معافیت مالیاتی پاسخ می‌دهیم.

معافیت مالیاتی به صورت دائمی اعمال می‌شود یا موقت؟

معافیت مالیاتی برای افراد حقیقی و حقوقی با توجه به شرایط آن‌ها تعیین می‌شود. این معافیت ممکن است به صورت دائمی بوده یا فقط برای چند سال در نظر گرفته شود.

آیا کارگران از پرداخت مالیات معاف می‌شوند؟

کارگران و کارمندان فقط در صورتی از پرداخت مالیات معاف می‌شوند که درآمد آن‌ها در سال ۱۴۰۲، زیر ۱۰ میلیون تومان باشد.

آیا مدارس غیرانتفاعی مشمول مالیات هستند؟

خیر؛ تمام مراکز آموزشی از پرداخت مالیات معاف هستند.