ستاد توسعه فناوری آّب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست
حوزه ستاد
دبیر ستاد
دکتر حسینعلی بهرامی
دبیر ستاد توسعه فناوریهای آب خشکسالی فرسایش و محیط زیست
رتبه علمی: دانشیار
دکتری: فیزیک و حفاظت خاک
کارشناسی ارشد: حفاظت خاک
کارشناسی: خاکشناسی و تغذیه گیاهی
پیام دبیر ستاد
توسعه فناوریهای مرتبط با آب، چگونه و چرا؟ فناوریهای راهبردی، اولویت‌دار و قدرت‌ساز کدامند؟ وضعیت این فناوری‌ها در جهان چگونه است؟ وضعیت کشور ایران چگونه است؟ سازوکار لازم برای دستیابی به این فناوری‌ها چیست؟
از بسیاری از فناوریهای نو به نام اقتدارآفرین یا راهبردی نام می‌برند. از قدرت نمایی در عرصه فضا تا ورود به لایه‌های پنهان سلول موجود زنده در عرصه‌های بیو و نانو، همه و همه در موقعیت‌ها و شرایط خاص کشورها قدرت ساز هستند. اما یکی از این فناوری‌ها که همه این عرصه‌ها را اعم از نانو، بیو، میکرو، اطلاعات و ارتباطات و ده‌ها کیلومتر بالای جو را در بر می‌گیرد، فناوریهای مرتبط با آب است. آب مخلوقی استثنایی است و همه ویژگی‌های آن با سایر مخلوقات متفاوت است. موجودی که از دو گاز ناپایدار تشکیل شده ولی خود در همه اشکال موجود ماده قدرت‌نمایی می‌کند. اگر حضورش در سطح کره خاک اندکی با تأخیر مواجه شود، دست‌ها به دعا بلند می‌شود. اگر اندکی بیشتر از حد معمول ببارد، ابزار عذاب می‌شود آنجا که قومی لجوج و عنود که آیه‌های رحمت را به سخره گرفتند به کام مرگ کشید.
از دیدگاه مادی نیز همه ویژگی‌های آن با سایر مواد متفاوت است. تنها مادهای که در شرایط معمول در هر سه حالت ماده (جامد، مایع و گاز) وجود دارد آب است و این استثنا که همچون آب راحت از کنارش می‌گذریم، آی‌های عجیب از آیات خداست. اگر آب نیز همچون همه اجسام، هنگام سرد شدن حجمش کم می‌شد آیا حیات در کره زمین شکل می‌گرفت و آیا همین نشانه قدرت الهی نیست که حضرت ربوبی می‌فرمایند: و جعلنا من الماء کلشی حی. آب منشأ حیات است، آب محور تشکیل جامعه است و آب مظهر پاکی است.
بسیاری از محققین، قرن حاضر را قرن جنگ‌های مرتبط با آب می‌دانند. این جنگ مدت‌هاست که شروع شده است. قدرت‌های سلطه‌گر که بدون توجه به شرایط زیست محیطی، منابع طبیعی را در خدمت مطامع خود گرفته‌اند، گرمی هوای کره زمین و تغییر اقلیم را سبب شده‌اند و به دنبال بروز مشکلات کم آبی و خشکسالی، اخیراً تغییرات مصنوعی آب و هوا را دامن زده‌اند. جنگی که امروز در صد کیلومتر بالای جو در لایهٔ یونیسفر آغاز شده، حرکت و جهت ابرها را مدیریت می‌کند، زلزله را مدیریت می‌کند، جوامع انسانی را به خود مشغول می‌کند و سبب می‌شود ابرها در گوشه-ای ببارند و در سرزمینی دیگر ابر باران زایی شکل نگیرد. برخی ممکن است تصور کنند که این کار نشدنی است. پاسخ این ابهام از دو جهت قابل ارائه است. اولاً خداوند سبحان دورنمای تسلط بشر بر ماه و خورشید را ترسیم می-کند، پس قطعاً از نظر تئوریک این کار شدنی است. ثانیاً از نظر شواهد و قرائن موجود، پریود و شدت خشکسالی‌ها، وضعیت نامتقارن بارندگی‌ها و حتی اعلام رسمی برخی کشورها مبنی بر مدیریت ابرها، دلایلی بر این اتفاق است.
بروز خشکسالی‌ها در کنار برخی اقدامات نابخردانه جوامع انسانی از جمله جنگها و سوء مدیریت بر منابع آبی سبب می‌شود پدیده دیگری به نام فرسایش شکل بگیرد که نوع آبی آن سبب شستشوی میلیاردها تن خاک و انتقال آن به دریاچه سدها شده و عمر مفید مخازن سدها را کاهش می‌دهد و نوع بادی آن ذرات خاک را از زمین بلند کرده و صدها کیلومتر با خود حمل می‌نماید و پدیده جدیدی به اسم ریزگردها را به وجود می‌آورد که اکنون به یکی از بزرگترین معضلات برخی کشورها از جمله ایران تبدیل شده است. این پدیده هم اکنون بیش از بیست استان کشور را در سیطره خود گرفته و آثار سوء اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و … را به دنبال دارد که کمترین آن تعطیلی پی در پی مدارس برخی شهرها می‌باشد. آثار سوء اقتصادی آن اعم از تأثیر بر منابع آب و خاک، تأثیر بر پرواز هواپیماها، تأثیر بر جنگلها و مراتع، تأثیر بر سلامت جسم و روان انسان‌ها، مهاجرت‌ها و … هر روز دامنه گسترده‌تری به خود می‌گیرد.
این‌ها و هزاران ضرورت دیگر به همراه شرایط طبیعی و اقلیمی کشور و واقعیت‌های جهانی که با سرعت هرچه تمام‌تر در جهت تغییرات مصنوعی آب و هوا حرکت می‌کند، کشور را مجاب کرد که دستیابی به فناوریهای مرتبط با آب را به عنوان یکی از فناوریهای راهبردی و شاید به تعبیری راهبردی‌ترین فناوری تلقی کرده و با تشکیل ستادی به نام ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست، با استفاده از توان متخصصان کشور و بسیج همه نیروها در مؤسسات علمی و تحقیقاتی، اجرایی و … ضمن رصد فناوریهای مرتبط در جهان، کشور را به مرزهای علم و فناوری در این زمینه نزدیک نماید.
در مدت زمان کوتاهی که از تشکیل این ستاد می‌گذرد، با تشکیل کارگروه‌های چهارگانه در زمینه‌های آب، فرسایش، خشکسالی و محیط زیست و با همت و هماهنگی مراکز آموزشی، تحقیقاتی و اجرایی و همچنین صاحبنظران و محققین در حوزه‌های مختلف، این ستاد در زمینه تدوین و تنظیم نقشه راه اقدامات موثری را سامان داده و در این مدت از برخی طرحهای ملی در حوزه‌های ذکر شده حمایت نموده است.
حسینعلی بهرامی
دبیر ستادتوسعه فناوریهای آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست
معرفی ستاد
ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست به عنوان یکی از ستادهای فناوریهای راهبردی معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور در مردادماه ۱۳۸۹ و با هدف ایجاد یک نهاد فرابخشی و هماهنگ کننده و هم افزای ملی جهت ارتقای تعاملات بین دستگاهی در نیل به اهداف مشخص تأسیس و شروع به فعالیت نمود. این ستاد همواره تلاش نموده است تا وظایف و مأموریت‌های خود را بر اساس بهره گیری از سرمایه‌های انسانی و امکانات موجود با ساماندهی واحدهای ویژه (کمیته، کارگروه، شبکه و …) به انجام رساند. با توجه به گستردگی موضوعات آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست، فعالیتهای رسمی ستاد با تشکیل ۴ کمیته و کارگروه‌های ذیل آنها به تفکیک موضوعات فوق الذکر متشکل از متخصصین و صاحب نظران حقیقی و حقوقی بخشهای همچون وزارتین نیرو، جهاد کشاورزی، علوم تحقیقات و فناوری، سازمان هواشناسی، سازمان حفاظت محیط زیست و شرکتهای خصوصی و دستگاههای تابعه آنها آغاز گردید. به طور کلی، موضوعات کلی فعالیت ستاد شامل مباحث مربوط به تأمین و حفظ منابع جدید آب، مدیریت کمّی و کیفی منابع آب وخاک، اعمال مدیریت ریسک و بحران در زمان وقوع خشکسالی و سیل، کاهش فرسایش و حفاظت از خاک در سطح حوزه‌های آبخیز کشور و حفاظت و بهره برداری مناسب از محیط زیست می‌باشد.
اهداف و وظایف
اهداف بلند مدت
- ایجاد هماهنگی، هم افزایی و یافتن حلقه‌های مفقوده بین نهادهای علمی- فناوری، اقتصادی و فرهنگی فعّال کشور در زمینه‌های حفظ منابع آب، مقابله با خشکسالی و فرسایش خاک، حفظ محیط زیست در جهت منافع ملّی و نیل به اهداف سند چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور
- بستر سازی، توسعه، آموزش و ترویج فعالیتهای مربوط به موضوعات آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست
- افزایش سهم تولید محصولات دانش بنیان و خدمات مبتنی بر دانش و فناوری داخلی با کاربردی نمودن و تجاری سازی نتایج حاصل از پژوهش‌ها در مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی در زمینه‌های فوق
- استقرار الگوی بومی از همکاری وسیع ملی با مشارکت دولت، بنگاه‌های خصوصی، نهادهای علمی- تحقیقاتی و بهره‌مندی از ابزارهای توسعه فناوری (از جمله مالکیت فکری، حمایت‌های مالی و پولی) و ارتباطات بین‌الملل در زمینه‌های موضوعیت ستاد
اهداف میان و کوتاه مدت
- شناخت وضع موجود (فرصتها، تهدیدها و چالش‌ها)
- تهیه و تدوین نقشه راه و سند راهبردی توسعه فناوری آّب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست و تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی
- حمایت از برنامه‌های محوری دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و شرکتهای دانش بنیان و تجاری سازی طرح‌ها
- بکارگیری منابع و ظرفیتهای تخصصی انسانی و سایر امکانات موجود در کشور در بخشهای دولتی، غیردولتی، دانشجویان و نخبگان و انجمن‌های علمی به منظور ایجاد همکاری وسیع ملی
- هماهنگی و همافزایی با سایر ستادها جهت تقویت فعالیتهای اولویت دار بین رشته‌ای
- ارتقای سطح علمی و فناوری در مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی به منظور کسب مقام نخست در منطقه و دستیابی به جایگاه شایسته جهانی بر اساس نقشه جامع علمی کشور
دبیرخانه ستاد
دبیرخانه ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست
دبیرخانه ستاد به منظور نیل به اهداف و برنامه‌های ستاد و نیز با هدف هماهنگی، همافزایی و تعامل سازنده فرابخشی و بین‌بخشی بین نهادهای مرتبط در سطح ملی و پیگیری امور مربوطه، در حال فعالیت است. تاکنون چهار کارگروه شامل کارگروه آب، کارگروه خشکسالی و تغییراقلیم، کارگروه فرسایش و رسوب، کارگروه محیط زیست و یک کمیته شامل کمیته انتشارات فناوری متشکل از متخصصان و صاحبنظران و نمایندگان دستگاههای ذیربط، ذیل دبیرخانه ستاد تشکیل و فعالیت دارند.
وظایف و اهداف دبیرخانه ستاد
- انجام و پیگیری کلیه مکاتبات مربوط به ستاد
- برنامه ریزی برگزاری نشستهای دورهای اعضای شورای ستاد
- پیگیری مصوبات نشستهای شورا و کارگروه‌های ستاد
- شرکت در نشستهای شورای دبیرخانه‌های مرکز فناوریهای راهبردی و نیز برخی نشستهای برون سازمانی ستاد
- دریافت تقاضاها، بررسی اولیه و ارجاع به کارگروه‌های تخصصی جهت اظهارنظر
- جمع‌بندی اظهار نظرات کارگروهها در خصوص طرح‌ها/پروژههای ارجاعی
- برگزاری نشست با صاحبان ایده به‌منظور اطلاع کامل از نحوه پیگیری ایدهها
- تنظیم موافقتنامه طرح‌ها/پروژههای مصوب ستاد
- دریافت گزارشات پیشرفت طرح‌ها/پروژه‌ها و نظارت بر اساس پروپوزال و شرح خدمات مصوب ستاد
- تنظیم تمامی گزارشات عملکرد دورهای ستاد
- نظارت بر برگزاری نشستهای دورهای کارگروهها و ارزیابی عملکرد
- رابط همکاری ستاد با بخشهای درون سازمانی و برون سازمانی مرتبط
ساختار ستاد
کارگروه‌های تخصصی
کارگروه آب
کارگروه آب در یک نگاه
الف – ضرورت
آب به عنوان موهبتی الهی علاوه برارزشمندی حیاتی دارای ارزش‌های ذاتی فراوان دیگری ازمنظرهای اخلاقی، فرهنگی، زیستمحیطی، سیاسی، اقتصادی وامنیتی است. استفاده بهینه ازآب به عنوان یک سرمایه راهبردی ملی وودیعه‌ای برای نسلهای آینده معطوف به بهره‌مندی از فناوریهای مناسب و متناسب است.
آسیب شناسی بروز چالشهای عدیده از جنبههای مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، طبیعی، زیست محیطی و فنی- مهندسی در آب کشور، ضرورت حکمرانی مدبرانه و کارآمد آب رامورد تاکید قرار می‌دهد. پیامدهای حکمرانی ناکارآمد آب از یک سو منجر به تشدید آثار و تبعات ناشی از خشکسالیهای پیاپی، اقلیم خشک و نیمه خشک، الگوی نامنظم بارندگی در زمان و مکان، توزیع طبیعی غیرهمگن و غیرکارآمد آب در مناطق مختلف کشور شده و از سوی دیگر بروز بحران‌ها و منازعاتاجتماعیرا به دنبال خواهد داشت که نتیجه آن گسترش کویرها، تخریب جنگلها و پوشش گیاهی، انتشار کربن و گازهای گلخانه‌ای، آلودگی هوا و آب و از بین رفتن تنوع زیستی و تهدید امنیت انسانی در کشور می‌باشد.
رفع چالشهای یاد شده، مستلزم بهره‌گیری هر چه گسترده‌تر، بهتر و کارآمدتر از فناوریهای نوین و روزآمد در حوزه آب می‌باشد. در راستای توسعه فناوریهای راهبردی آب، کارگروه آب ذیل ستاد توسعه فناوریهای آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست تشکیل شده است. این کارگروه به منظور تحقق حکمرانی مدبرانه و کارآمد در حوزه آب ماموریتها و وظایف زیر را به عهده دارد.
ب –ماموریتها و وظایف:
- طراحی و تدوین سند ملی توسعه فناوریهای راهبردی آب و همکاری در اجرایی کردن و ارزیابی آن
- ایجاد و توسعه همکاری‌ها با دانشگاه‌ها، مراکز علمی و پژوهشی و سازمانهای مرتبط ملی، منطقه‌ای و بین المللی
- برنامه ریزی استفاده از ظرفیتهایآموزشی، و پژوهشی دانشگاه‌ها به منظور ارائه خدمات فنی و مهندسی به مبتکران، مخترعان و پروژههای دانشجویان تحصیلات تکمیلی برای ساخت نمونه‌های آزمایشی و نیمه صنعتی و ارزیابیفناوریهای توسعه یافته در زمینه آب
- برگزاری سمینارها، همایش‌های علمی، کارگاه‌های آموزشی- تخصصی و نشستهای علمی، مسابقات دانشجویی در علوم و فناوریهای آب
- همکاری با ستاد توسعه فناوری در ارزیابی طرحهای نو و فناوریهای ارائه شده توسط اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور شناسایی ایدهها و طرحهای مربوط به بهره برداری و برنامه ریزی بهینه از منابع آب، ظرفیتهای بارندگی و آبخوانهای کشور
- حمایت، هدایت و برنامه ریزی لازم برای تعریف موضوعات پژوهشی منطبق با محورهای مورد نیاز و به کارگیری دانشجویانکارشناسی ارشد و دکتری رشته‌های مختلف و انجام پژوهشهایبین رشته‌ای در زمینه فناوری آب
- حمایت از نشر و ترویج دستاوردهای فناورانه آب از طریق انتشار کتب تخصصی، نشریات تخصصی، گزارش‌های فنی و برگزاری نمایشگاه‌های فناوری آب
در توسعه فناوریهای راهبردی آب چالشهایی پیش روی ستاد به عنوان سرخط فعالیتهای اساسی کارگروه آب قرار دارد که می‌باید با مشارکت کلیه نخبگان و خبرگان آب، دستگاههای اجرایی و تشکلهای ذی ربط به رفع آنها اهتمام ورزیده شود.
ج – چالشهای توسعه فناوری
- نبود نظامات پویا و انعطاف پذیر در توسعه و بهره مندی از فناوریهای با رشد سریع
- کمبود ظرفیت سازی لازم و کافی عمومی و تخصصی در زمینه‌های مختلف فناوریهای سخت افزاری، نرم افزاری و مدیریتی آب
- فقدان آینده پژوهی برای اصلاح ساختار مدیریت آب و سامانه‌های مدیریت آب
- فقدان جهت گیری راهبردی در پژوهشهای آب و فقدان یکپارچه سازی و شبکه سازی برای استفاده بهینه از نتایج پژوهشهای کاربردی
- عدم کفایت زیرساخت فرهنگی و حقوقی توسعه و به کارگیری فناوریهای نوین در عرصه آب
- ناپیوستگی زنجیره نیازسنجی تولید علم تا محصول از مرحله نیازسنجی پژوهش تا بازار (بهره بردار)
- عدم همگانی شدن تعهد در قبال مالکیت معنوی و خلاءهای قانونی مربوط به آن در توسعه و ثبت دانش و فناوری
- عدم هماهنگی بین نهادهای متولی و دخیل در امر فناوری که منجر به تداخل وظایف بین آنها و یا مغفول ماندن برخی از موارد از نظر تمام نهادهای متولی.
- عدم انطباق لازم بین پژوهشهای پایه و کاربردی با نیازهای فناورانه بخش آب و شفاف نبودن مرزهای پژوهش و فناوری در آب
- عدم انگیزه کافی در سرمایه گذاری در زمینه توسعه فناوری‌ها در مقایسه با جذابیتهای سرمایه گذاری در سایر زمینه‌های درآمدزا و سهولت هزینه کرد برای خرید فناوری از منابع بیگانه
- تقابل بین به کارگیری فناوریهای آب و منافع لحظه‌ای و کوتاه مدت بهره برداران از آب
- وابستگی فناوریهای نوین آب به سایر علوم که با چالشهای مرتبط و نبود زیرساختهای لازم برای طراحی و بومی سازی فناوریهای مشترک
- عدم شفافیت عملکرد و پاسخگویی دستگاه‌ها در قبال حکمرانی آب و وضع موجود کمی و کیفی آن و پنهان کاریمنجر به انحراف از موضوع و اتخاذ تصمیمات مغایر با منافع ملی در برخی موارد
- عدم آگاهی، اعتقاد، اهتمام و جدیدت کافی در زمینه بهره گیری فناوریهای روزآمد در حل مسائل آب خصوصاً فناوریهای مدیریتی و کمبود حمایت مدیران و تصمیم سازان نسبت به ضرورت فناوریهای آب
- عدم انسجام نهادی و کندی و ناکارآمدی فرآیندهای حمایتی از توسعه فناوریهای آب در برنامه‌های میان مدت و بلند مدت منجر به اتلاف منابع و فرصتها در برخی موارد
- عدم بستر لازم برای سرمایه گذاری خطرپذیر (شفاف نبودن تحقق بازگشت اقتصادی سرمایه) در زمینه توسعه فناوری
- عدم تخصیص بهینه و کارآمد منابع مورد نیاز در امر سرمایه گذاری بخش فناوری با رویکرد ایجاد، ارتقا و توسعه همه جانبه فناوری
- نیاز به همکاری‌های گروهی منسجم در فعالیتهای بین رشته‌ای مانند توسعه و بومی سازی فناوری و عدم تجربه کافی در این زمینه
- چالشهای تجاری سازی فناوری مانند نبود استاندارد برای فناوریهای تولید شده، نداشتن نشان تجاری و …
- تحریم‌های اقتصادی و فناوری در برخی موارد
- عدم توجه کافی به آثار و تبعات سوء به کار گیری برخی فناوری‌ها
- ضعف در مستندسازی بهروز تجربیات داخلی در زمینه فناوریهای نوین در مسائل آب و عدم ارتباط نظام مند بین پژوهش و تولید استاندارد در بخش آب
د – برنامه ریزی فعالیتهای کارگروه آب در زمینه وظایف محول شده برای سال ۱۳۹۳
- تهیه نسخه نهایی سند ملی توسعه فناوریهای راهبردی آب در سه سطح اجمالی، میانی و تفصیلی
- مشارکت در تلفیق اسناد چهارگانه فناوریهای راهبردی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست
- پیشنهاد حصول تعدادی از فناوریهای اصلی معرفی شده در سند ملی توسعه فناوریهای راهبردی آب به عنوان نمونه
- برنامه ریزی توسعه شاخص‌های ارزیابی عملکرد دستگاههای متولی در امر تحقق منویات سند ملی توسعه فناوریهای راهبردی آب مطابق با بند ۹ سند (سازوکار اجرایی نمودن و نظارت بر اجرای سند)
- حمایت از بومی سازی و توسعه فناوریهای آب از طریق شرکتهای دانش بنیان
- حمایت از پیاده سازی، آموزش و ترویج فناوریهای توسعه یافته و بومی شده در سطح ملی و منطقه‌ای
- برگزاری نشست معرفی سند ملی توسعه فناوریهای راهبردی آب در قالب معرفی کارگروه آب
- برنامه ریزی برگزاری کارگاه‌های تخصصی برای برخی فناوریهای راهبردی آب
- توسعه و به هنگام سازی تارنمای کارگروه
- حمایت از نشر برخی کتب در زمینه به کارگیری فناوریهای راهبردی آب
- راهبری و هدایت موضوعات پژوهشی تعریف شده منطبق با محورهای ارائه شده در سند ملی توسعه فناوریهای راهبردی آب، و حمایت از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری رشته‌های مختلف و انجام پژوهشهای بین رشته‌ای در زمینه فناوری آب
- حمایت از اختراعات صورت گرفته در زمینه فناوریهای راهبردی آب منبعث از سند ملی توسعه فناوریهای راهبردی آب
کارگروه خشکسالی و تغییر اقلیم
موضوعات خشکسالی، گرمایش جهانی و تغییر اقلیم از چالشهای مهم حال حاضر جهان بهشمار میآیند که می‌توانند باعث وقوع نوسانات گسترده در شرایط آب و هوایی کره زمین شوند. این نوسانات موجب تغییرات وسیعی در الگوهای آب و هوایی (نظیر توزیع بارش و رخداد پدیده‌های حدی جوی) شده و در پی آن باعث گسترش و تداوم خشکسالی، فرسایش خاک، بیابانزایی، وقوع ریزگرد و تخریبهای زیستمحیطی گردیده است.
نوسانات اقلیمی یکی از ویژگی‌های طبیعی می‌باشد که بر اثر آن ناهنجاری‌هایی در روند پارامترهای هواشناسی از جمله بارندگی و دما حاصل می‌شود. خشکسالی ها نشانه روشنی از این نوسانات می‌باشند که بسیاری از مناطق بویژه نواحی خشک و نیمه خشک دنیا را با شدتهای زیاد هر چند سال یکبار در بر می‌گیرند. خشکسالی بر خلاف خشکی که یک پدیده دائم و ویژگی ذاتی برخی از مناطق جهان است، پدیده موقت می‌باشد که تحت عنوان انحراف و کمبود مقدار آب در یک منطقه نسبت به میانگین دراز مدت آن منطقه شناخته می‌شود خواهد بود.
آسیب‌های خشکسالی در بخش تولیدات گیاهی و باغی باعث، کاهش درآمد روستائیان، افزایش قیمت محصولات کشاورزی، بایر ماندن زمین‌های کشاورزی، هدر رفت سرمایه، افزایش ریسک آتش سوزی در مزارع، کاهش بازدهی و کیفیت محصولات کشاورزی و باغی، افزایش آفات و امراض، خشک شدن درختان میوه و نابودی باغهای قدیمی وافزایش واردات میوه و محصولات کشاورزی و خروج ارز از کشور می‌شود. در بخش دامداری کاهش علوفه و افزایش قیمت آن، کاهش توان دامپروران در نگهداری دام، افزایش فروش دام، افزایش بیماری و مرگ و میر دام، کاهش قیمت فراورده‌های گوشتی در کوتاه مدت ومتضرر شدن صنعت دامداری، افزایش قیمت فراورده‌های گوشتی و لبنیاتی در درازمدت و در بخش شیلات کاهش آب رودخانه‌ها و استخرهای پرورش ماهی، افزایش آلودگی آبها و محیط زیست آبزیان، افزایش ریسک بیماری آبزیان پرورشی، ورشکستگی و بیکاری آبزی پروران، افزایش قیمت محصولات شیلات در بازار، افزایش واردات و خارج شدن ارز از کشور شده و در بخش مراتع و جنگلها و منابع طبیعی، خشک شدن مراتع و کاهش تولید درختان جنگلی، افزایش ریسک آتش سوزی در مراتع و جنگلها، از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری و افزایش آسیب‌های زیست محیطی، افزایش آلودگی هوا، فرسایش خاک و سیلخیزی و افت سطح سفره‌های زیرزمینی و افزایش فرسایش خاک، وکاهش کیفیت آب می‌شود. آسیب‌های خشکسالی دربخش آب شرب و صنعت، باعث وارد شدن خسارت سنگین و کاهش بازدهیو افزایش بیکاری و مهاجرت می‌گردد.
چنانکه مبنای روبرو شدن با خشکسالی، بصورت اقتضایی ومدیریت بحران باشد، هر ساله و در هر واقعه خشکسالی مقادیر متنابهی انرژی اعم از اعتبارات، تلاشهای فیزیکی، برنامه ریزی، تبلیغات، آموزش، وقت و… . به این مهم اختصاص داده شده و به بخشی از خسارت دیدگان رسیدگی و پس از رفع تنگنا، آثاری از این اقدامات به جای نمیمانده است. با رویکرد مدیریت ریسک به جای مدیرت بحران و توسعه فناوریهای مورد نیاز در شرایط خشکسالی بسیاری از این هزینه‌ها کاهش یافته و سرمایه گذاری نه تنهایک با مصرف نخواهد بود بلکه باعث هم افزایی و ماندگاری بیشتر خواهد شد.
کارگروه مقابله و سازگاری با خشکسالی و تغییر اقلیم به عنوان یکی از چهار کارگروه ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری با وظیفه: سیاست گذاری و ارزیابی علم و فناوری، تقویت زیرساختهای علم و فناوری، تولید، بازار و تجاری سازی، فرهنگ سازی، ترویج و آموزش عمومی امور مرتبط با مقابله و سازگاری با خشکسالی و تغییر اقلیم
و با دعوت از متخصصان وصاحبنظران وزارتخانه‌ها (علوم، تحقیقات و فناوری، نیرو، جهاد کشاورزی و) و سازمانهای ذیربط، انجمن‌های علمی و شرکتهای دانش بنیان در ابتدا نسبت به جمع آوری، تلفیق، تلخیص و به روز رسانی اسناد بالادستی و تهیه پیش نویس سند خشکسالی اقدام و در ادامه فعالیت خود را در زمینه‌های توسعه فناوریهای بشرح زیرمعطوف نموده است.
- توسعه فناوریهای مرتبط با پیشبینی وطبقه بندی خشکسالی و سیستم مدیریت ریسک
- توسعه فناوریهای مرتبط با روشهای شناسایی، استحصال وذخیره سازی آبهای غیرمتعارف برای استفاده در شرایط خشکسالی
- توسعه فناوریهای مرتبط با روشهای کاهش تبخیردر محیط‌های طبیعی و یا کنترل شده
- توسعه فناوریهای مرتبط بابهینه سازی روشهای آبیاری مناسب با شرایط خشکسالی
- توسعه فناوریهای مرتبط با تولید محصولات مختلف دامی، شیلاتی، مقاوم و متحمل به خشکی
- توسعه فناوریهای مرتبط با تولید ارقام مقاوم به خشکی و شوری در کشاورزی و منابع طبیعی وتولید و بومی سازی بذور مناسب
- توسعه فناوریهای مرتبط با روشهای نوین فنی برای کشت محصولات مختلف در شرایط خشکسالی
- توسعه فناوریهای مرتبط با الگوی کشت، نوع کشت، سطح کشت با توجه به شرایط خشکسالی
- توسعه فناوریهای مرتبط با روشهای نوین خاک ورزی متناسب با شرایط خشکسالی
- توسعه فناوریهای مرتبط با روشهای نوین افزایش ظرفیت نگداشت آب در خاک و تکنیک‌های ارتقائ این ظرفیت در شرایط خشکسالی
- توسعه فناوریهای مرتبط با مدیریت و حکمرانی بخشهای مرتبط متناسب با شرایط خشکسالی
کمیته انتشارات فناوری
کمیته انتشارات ستاد با هدف چاپ و انتشار متونی که دارای فناوری و نوآوری باشند تشکیل گردیده است. متون مورد بررسی دراین کمیته شامل گزارش‌های طرحهای حمایت شده توسط ستاد و متون ارسالی در فراخوان‌های ستاد می‌باشد که در جلسات هفتگی کمیته انتشارات مورد ارزیابی و داوری اولیه قرار می‌گیرند و در صورت مناسب بودن و تأیید داوران نهایی، پس از معرفی به ناشر مورد چاپ قرار می‌گیرند.
شبکه آزمایشگاهی
دستورالعمل فعالیت در شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی
هر آزمایشگاه برای عضو شدن در شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی، متعهد می‌شود طبق دستورالعمل فعالیت در شبکه، عمل نماید. در این صورت، شبکه نیز حمایت‌های خود را طبق دستورالعمل حمایتی که به‌صورت سالانه مصوب و به مراکز عضو ابلاغ می‌شود، به این آزمایشگاه‌ها ارائه می‌کند.
دریافت فایل: دستورالعمل فعالیت آزمایشگاه‌ها در شبکه
دستورالعمل عضویت در شبکه
آزمایشگاه‌های علاقمند به عضویت در این شبکه می‌توانند پس از تکمیل فرم اطلاعات آزمایشگاه‌ها، آن را به همراه تصویر نامه رسمی درخواست عضویت (خطاب به مدیر شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی) از طریق پست الکترونیکی برای شبکه ارسال نمایند تا پس از بررسی در صورت دارا بودن شرایط لازم و قبول تعهدات، به‌عنوان عضو آزمایشی در شبکه پذیرفته شوند. دوره عضویت آزمایشی ۶ ماه است و پس از آن عملکرد آزمایشگاه در این دوره ارزیابی می‌شود و در صورت کسب امتیاز لازم، عضویت آن در شبکه قطعی خواهد شد.
دریافت فایل: دستورالعمل عضویت آزمایشگاه‌ها در شبکه
دریافت فایل: فرم اطلاعات آزمایشگاه
دریافت فایل: نمونه نامه درخواست عضویت در شبکه
حمایت و تسهیلات
موضوعات اولویت دار ستاد
- فناوریهای شناسایی منابع جدید آب غیر متعارف
- فناوریهای مرتبط با استفاده از آبهای شور و زه آب
- فناوریهای مرتبط با بومیسازی گیاهان مقاوم و متحمل به شوری، خشکی و پر محصول در فضای آزاد و کنترل شده
- توسعه و بومیسازی روشهای نوین کاهش مصرف آب و افزایش بهرهوری (سیستمهای انتقال و شبکههای توزیع، آب و گیاه، آب و مزرعه، آب و حوضه، آب و واحدهای شرب، آب و واحدهای صنعتی)
- فناوریهای کاهش تبخیر بارش و کاهش تبخیر از سطوح آزاد آب (اعم از سطوح پلیمری و سیستمهای سایهبان و سلولهای خورشیدی) و طرحهای الگویی کاهش تبخیر
- فناوریهای مرتبط با علاج بخشی در دریاچه ارومیه
- فناوری کاهش آلودگی زیست محیطی
- فناوری نرمافزاری در مدیریت خشکسالی و تغییر اقلیم
- فناوریهای جدید در آبیاری
- تهیه مدل بومی برآورد فرسایش آبی و بادی
- طرحهای الگویی بیومهندسی و بیومکانیکی برای حفاظت خاک و کنترل فرسایش
- طرحهای الگویی تعادل بخشی منابع و مصارف آب زیرزمینی
- فناوریهای مدیریت منابع آب
- فناوریهای مرتبط با کنترل ریزگرد
- فناوریهای مرتبط با حذف آلاینده‌های آب
حمایت از پایان نامه و رساله
_ شیوه نامه حمایت از پایان نامه و رساله
_ کاربرگ ثبت نام (فایل word)
_ کاربرگ ثبت نام (فایل pdf)
_ کاربرگ تعهد
راهنمای نحوه ارسال طرح
راهنمای نحوه ارسال طرح به ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست
به منظور ارسال طرح به ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی فرسایش و محیط زیست لازم است ابتدا کاربرگ شماره ۱ را از روی سایت دانلود و فایل تکمیل شده را در دو قالب ورد و پی دی اف به آدرس ایمیل ستاد ارسال فرمایید. (info@ab.isti.ir)
در صورت مثبت بودن نظر داوران نسبت به طرح ارسالی، از طریق دبیرخانه ستاد اطلاع رسانی خواهد شد تا کاربرگ شماره ۲ نیز تکمیل و در دو قالب ورد و پی دی اف به آدرس ایمیل ستاد ارسال گردد.
کاربرگ شماره ۱
دریافت کاربرگ شماره۱(فایل word)
کاربرگ شماره ۲