منظور از اقتصاد دانش بنیان چیست؟

• آموزشی
• خرداد ۱۶, ۱۴۰۲

هر روزه مفاهیم جدیدی در اقتصاد به وجود می‌آید که با کمک آن‌ها می‌توان تغییرات بزرگی را جامعه ایجاد کرد. اقتصاد دانش بنیان یکی از همین موارد است که بر روی به‌کارگیری دانش برای تولید محصولات و خدمات تاکید دارد. در این حالت اکثر محصولات جدید و بدیع به دلیل استفاده از اقتصاد دانش بنیان به وجود می‌آیند. با توجه به اهمیت بالای این موضوع، این مقاله درباره اقتصاد دانش بنیان آمده شده است که اطلاعات دقیقی را در اختیار شما قرار خواهد داد تا بتوانید انواع شرکت دانش بنیان خود را تاسیس کنید.

محورهای اقتصاد دانش بنیان

اقتصاد دانش بنیان یک رویکرد نوین به اقتصاد است که با استفاده از فناوری‌های پیشرفته به سمت ایجاد ارزش و افزایش تولیدی می‌رود. محورهای اصلی اقتصاد دانش بنیان را در ادامه به صورت کامل ذکر خواهیم کرد.

• فناوری
• ارتباطات
• آموزش و پژوهش
• سرمایه انسانی
• فرهنگ سازمانی 

در اقتصاد دانش بنیان فناوری به عنوان محور اصلی توسعه و ارتقاء صنعت، خدمات و تولید در نظر گرفته می‌شود. همچنین توسعه و ارتقاء شبکه‌های ارتباطی و افزایش دسترسی به اطلاعات، در ایجاد محیطی مناسب برای توسعه اقتصاد دانش بنیان اهمیت دارد. آموزش و پژوهش می‌تواند به عنوان یکی از محورهای کلیدی اقتصاد دانش بنیان در نظر گرفته شود.

در این بین توسعه سرمایه انسانی و توانمندسازی افراد به عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه پایدار و اقتصاد دانش بنیان در نظر گرفته می شود. ناگفته نماند که فرهنگ سازمانی می‌تواند به عنوان عاملی مؤثر در توسعه اقتصاد دانش بنیان و ارتقاء کیفیت زندگی مردم مطرح شود.

مقاله اقتصاد دانش بنیان 

اقتصاد دانش بنیان نوعی اقتصاد است که در آن دانش، فناوری و نوآوری به عنوان عامل اصلی رشد اقتصادی شناخته می‌شوند. در این نوع از اقتصاد دولت، صنایع و دانشگاه‌ها با همکاری یکدیگر تجارب خود را به اشتراک می‌گذارند. در این حالت بهبود روند توسعه اقتصادی را از طریق ایجاد نوآوری‌های جدید به صورت ویژه صورت می‌گیرد. در این نوع از اقتصاد تمرکز بر فراهم آوردن زمینه‌های لازم برای پیشرفت فناوری و نوآوری است. بنابراین بسیاری از سیاست‌گذاران برای ارتقای اقتصاد دانش بنیان برنامه‌ها و حمایت‌های مختلفی را پیش می‌برند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• ایجاد شرایط مساعد برای ایجاد شرکت‌های فناوری جدید
• تشویق به تحقیق و توسعه
• تسهیل در دسترسی به منابع مالی و فنی
• تسهیلات راهبردی برای توسعه فناوری‌های نوین

به عنوان یک نوع از اقتصاد، اقتصاد دانش بنیان به طور قابل توجهی به ایجاد شغل و رشد اقتصادی کمک می‌کند. با این حال برای اینکه اقتصاد دانش بنیان به خوبی عمل کند، لازم است تا شرایط بهینه برای رشد این نوع از اقتصاد فراهم شود. همچنین باید به نوآوری، تحقیق و توسعه توجه ویژه‌ای شود. ذکر این نکته ضروری است که در حال حاضر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به صورت جدی از شرکت‌های دانش بنیان حمایت می‌کند تا به بهترین دستاوردها برسند. 

شاخص های اقتصاد دانش بنیان

شاخص‌های اقتصاد دانش بنیان (Knowledge-based economy indicators) شاخص‌هایی هستند که نشان می‌دهند چگونه دولت، سازمان‌ها و افراد در جامعه به استفاده از دانش، فناوری و اطلاعات در تولید، توسعه خدمات و محصولات می‌پردازند. برخی از شاخص‌های اقتصاد دانش بنیان اهمیت بیشتری دارند که به معرفی دقیق آن‌ها خواهیم پرداخت.

1. سطح تحصیلات: پایین بودن نرخ تحصیلات مانع رشد اقتصاد دانش بنیان است.
2. رشد فناوری: رشد فن‌آوری و نوآوری به عنوان مهم‌ترین شاخص در اقتصاد دانش بنیان در نظر گرفته می‌شود.
3. میزان سرمایه‌گذاری در فن‌آوری: سرمایه‌گذاری در فناوری از شاخص‌های تأثیرگذار در اقتصاد دانش بنیان است.
4. فرهنگ کارآفرینی: فرهنگ کارآفرینی می‌تواند به رشد اقتصاد دانش بنیان کمک کند. افراد ترغیب به شروع کسب و کارهای جدید و نوآورانه می‌شوند.
5. میزان استفاده از فناوری اطلاعات: استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یکی دیگر از شاخص‌های اقتصاد دانش بنیان محسوب می‌شود. 
6. میزان تولید دانش: میزان تولید دانش و نوآوری در کشور به عنوان یکی دیگر از شاخص‌های اقتصاد دانش بنیان در نظر گرفته می‌شود. 

بررسی هر کدام از شاخص‌های گفته شده به شما این فرصت را می‌دهد که بتوانید وضعیت اقتصاد دانش بنیان را به درستی بسنجید. بدون شک هر چقدر که این شاخص‌ها قوی‌تر باشند، می‌توان به این نکته پی برد که وضعیت اقتصاد دانش بنیان در سطح کشور بهتر خواهد بود.

تعریف اقتصاد دانش بنیان

اقتصاد دانش بنیان یک رویکرد اقتصادی است که با استفاده از دانش و فناوری تلاش می‌کند تا بهبود‌هایی در عملکرد اقتصادی و افزایش رشد اقتصادی برای جوامع خود ایجاد کند. در این رویکرد نیروی کار با دانش ارتباط دارد و برای حل مسائل اقتصادی و بهبود عملکرد در این زمینه به دنبال کشف و ایجاد دانش هستند.

این رویکرد در بحث‌های طولانی مدت پیرامون توسعه اقتصادی و ارتقای سطح زندگی جوامع به عنوان یک رویکرد موثر شناخته شده است. ذکر این نکته ضروری است که به کار گرفتن درست و اصولی این اقتصاد می‌تواند باعث ایجاد شکوفایی اقتصادی در کشور شود. از همین رو هر چقدر که سرعت رشد بیشتری در این زمینه وجود داشته باشد، مسلما نتیجه بهتری را برای شما ایجاد خواهد کرد.

راهکارهای توسعه اقتصاد دانش بنیان چیست؟ 

توسعه اقتصاد دانش‌بنیان یکی از چالش‌های بزرگ جوامع مدرن است که برای حل آن نیاز به راهکارهایی مؤثر داریم. همکاری بین دولت، صنعت و دانشگاه‌ها در پشتیبانی از تحقیقات و توسعه فناوری‌های جدید به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه اقتصاد دانش‌بنیان شناخته می‌شود. استفاده از دانش و تخصص موجود در جامعه و ترغیب به نوآوری، برای ایجاد کسب و کار دانش بنیان از دیگر راهکارهای توسعه اقتصاد دانش بنیان است. از همین رو شما می‌توانید با یک برنامه‌ریزی دقیق و حرفه‌ای برای ایجاد یک شرکت دانش بنیان اقدام نمایید.

به غیر از موارد گفته شده، حمایت از کارآفرینی و رشد کسب و کارهای کوچک و متوسط با تکیه بر دانش می‌تواند به عنوان یک راهکار موثر برای توسعه اقتصاد دانش بنیان در نظر گرفته شود. ایجاد شراکت‌های دانش بنیان بین دولت، صنعت و دانشگاه‌ها به منظور توسعه فناوری‌های نوین و تبادل دانش می‌تواند از دیگر راهکارهای مفید در این زمینه باشد. مشخص شدن سال اقتصاد دانش بنیان می‌تواند زمینه را برای توسعه هر چه بیشتر در این بخش فراهم کند.

مولفه های اقتصاد دانش بنیان چیست؟ 

شناخت درست و آگاهانه مولفه ‌های اقتصاد دانش بنیان این فرصت را به شما می‌دهد تا بهتر با آن آشنا شوید. تجربه این موضوع را ثابت کرده است که این سبک از اقتصاد می‌تواند تاثیرات فوق‌العاده‌ای بر روی اقتصاد جامعه داشته باشد. از همین رو در ادامه قصد داریم تا این مولفه‌ها را بیشتر بررسی کنیم. به طور کلی اقتصاد دانش بنیان شامل سه مولفه است در زیر به بین آن خواهیم پرداخت.

• تولید دانش
• گسترش و توسعه دانش
• استفاده و به‌کارگیری دانش

در این رویکرد تمرکز بر روی تولید دانش و اطلاعات است. با تولید دانش جدید و نوآوری، افراد و شرکت‌ها قادر به ایجاد محصولات و خدماتی هستند که بهبود عملکرد اقتصادی را به همراه دارند. در اقتصاد دانش بنیان تمرکز بر روی گسترش دانش است. با اینکه تولید دانش مهم است اما تسریع فرآیند گسترش دانش و اطلاعات جدید از طریق شبکه‌های ارتباطی و تکنولوژی ارتباطی، این افزایش پایدار رشد و توسعه اقتصادی را تضمین می‌کند.

همچنین با تولید و گسترش دانش باید از آن استفاده کرد. در این رویکرد تمرکز بر روی ایجاد محصولات و خدماتی است که با استفاده از دانش بهبود عملکرد اقتصادی را فراهم می‌آورند. هدف از استفاده از دانش به حداکثر رساندن توانایی جامعه در خلق ارزش اقتصادی است. از طرفی اقتصاد دانش بنیان نیز موجب بهبود شرایط زندگی و رفاه مردم یک جامعه می‌شود. به عنوان مثال می‌توان با تولید پزشکی دانش بنیان بیماری‌های قابل انتقال را کنترل کرده و سطح بهداشت جامعه را بهبود بخشید.

مزایای اقتصاد دانش بنیان چیست؟ 

اقتصاد دانش بنیان می‌تواند بسیاری از فوایدی را برای جوامع و کشورها به همراه داشته باشد. با تولید و استفاده از دانش، امکان افزایش رشد اقتصادی و بهبود شرایط اقتصادی در جوامع به وجود می‌آید. رشد اقتصادی باعث ایجاد ثروت و افزایش سطح بهبود اقتصادی جوامع می‌شود. همچنین با سرمایه گذاری در صنایع دانش بنیان و تولید محصولات و خدمات نوآورانه، اشتغالزایی در جوامع افزایش می‌یابد و از بیکاری جلوگیری می‌شود. در این بین استفاده از دانش و فناوری نوین، سطح توانمندی رقابتی جوامع را بهبود می‌بخشد و امکان رقابت با سایر کشورها را فراهم می‌آورد. در نتیجه کاهش وابستگی به تکنولوژی‌های دیگر کشورها برای جوامع ایجاد می‌شود.

ذکر این نکته ضروری است که تولید محصولات و خدمات دانش بنیان می‌تواند بهبود شرایط زندگی افراد و تحسین کیفیت و سطح زندگی را به همراه داشته باشد. از طریق تحقق دسترسی به محصولات و خدمات بهتر و جدید سطح رضایتمندی مردم افزایش پیدا می‌کند. نباید فراموش کرد که استفاده از فناوری نوین و دانش بنیان می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره وری شود. در نتیجه قیمت محصولات نیز برای مصرف کنندگان کاهش پیدا می‌کند.

تولید و استفاده از محصولات و خدمات دانش بنیان می‌تواند به حفظ محیط زیست کمک کرده و سطح پایداری جوامع را افزایش دهد. در نتیجه از آلودگی هوا، آب و خاک جلوگیری می‌شود. بنابراین اقتصاد دانش بنیان می‌تواند بهبود و توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع را به همراه داشته باشد و بهبود شرایط زندگی مردم را فراهم کند. 

ارکان اصلی اقتصاد دانش بنیان چیست؟ 

اقتصاد دانش بنیان به عنوان یک مفهوم و رویکرد در حوزه اقتصاد بر پایه تولید، استفاده و انتقال دانش و فناوری خواهد بود. این رویکرد به منظور تحقق داشتن اقتصادی پایدار و رشد اقتصادی پایدار توسعه یافته است. توسعه دانش و فناوری برای ایجاد فضای نوآوری و تحول در صنایع و کسب و کارها از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین سرمایه گذاری در آموزش و پرورش، آموزش مستمر کارکنان، توسعه مهارت‌های جدید و افزایش دانش فنی و حرفه‌ای برای اقتصاد دانش بنیان ضروری است. از همین رو باید این موارد را هم به درستی جدی بگیرید. 

در این بین توسعه شبکه‌های ارتباطی مانند اینترنت در بهبود ارتباطات و افزایش امکانات برای دسترسی به اطلاعات اهمیت زیادی دارد.  افزایش ارتباطات تجاری و دسترسی به بازارهای بین المللی هم در این مورد بسیار تاثیرگذار خواهد بود. البته نباید فراموش کرد که فرهنگ سازمانی پویا و کارآمد به عنوان یکی از عوامل اصلی موفقیت در اقتصاد دانش بنیان محسوب می‌شود. این فرهنگ بر پایه اعتماد به نفس، تعامل، تحول و نوآوری ساخته شده است. ایجاد بسترهای قانونی و حمایتی برای شرکت‌های دانش بنیان هم بسیار اهمیت دارد که باید به عنوان یک رکن مهم از آن یاد کرد.

قوانین حمایت از شرکت‌های دانش بنیان در ایران

قوانین حمایت از شرکت‌های دانش بنیان در ایران در سال ۱۳۸۹ تصویب شدند که از آن زمان تا به امروز اجرا می‌شوند. همچنین ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان تلاش می‌کند تا شرایط ویژه‌ای را برای فعالیت این شرکت‌ها فراهم کند. شما برای شناخت شرکت‌ها می‌توانید از استعلام دانش بنیان استفاده کنید. برای اینکه شما آگاهی بیشتری در این زمینه داشته باشید، برخی از مهم‌ترین قوانین را بیان خواهیم کرد. 

• معافیت از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت پانزده سال
• تأمین تمام یا بخشی از هزینه تولید، عرضه یا به کارگیری نوآوری و فناوری با اعطاء تسهیلات کم بهره یا بدون بهره بلندمدت یا کوتاه مدت بر طبق عقود شرعی
• اولویت استقرار واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی و تولیدی شرکت‌های دانش بنیان در محل پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد، مناطق ویژه اقتصادی و یا مناطق ویژه علم و فناوری
• اولویت واگذاری تمام یا بخشی از سهام مراکز و مؤسسات پژوهشی دولتی قابل واگذاری به شرکت‌های دانش بنیان
• ایجاد پوشش بیمه‌ای مناسب برای کاهش خطرپذیری محصولات دستاوردهای دانش، نوآوری و فناوری در تمام مراحل تولید، عرضه و به کارگیری
• تسهیل شرایط مناقصه در موضوعات مرتبط با تولید نرم‌افزارهای مربوط

سخن پایانی

اجرای درست اقتصاد دانش بنیان یکی از بهترین راه‌ها برای رشد خدمات و محصولات جدید در بین مردم است. در حال حاضر بسیاری از شرکت دانش بنیان مشغول به فعالیت هستند که هر کدام از آن‌ها شرایط خاص خود دارند. خوشبختانه دولت نیز برنامه‌های مختلفی را برای اجرای اقتصاد دانش بنیان اجرا می‌کند که در این زمینه بسیار حائز اهمیت خواهد بود. از همین رو شما با یک برنامه‌ریزی درست و اصولی می‌توانید با اجرای اصول اقتصاد دانش بنیان یک شرکت را به درستی مدیریت کنید. در این مطلب سعی شد تا تعریف درستی از اقتصاد دانش بنیان و اهمیت آن ارائه شود. امیدواریم که اطلاعات گفته شده برای شما مفید بوده باشد.

سوالات متداول

• اقتصاد دانش بنیان چیست؟

اقتصاد دانش بنیان شامل تولید، مدیریت و بهره‌برداری از دانش و فناوری در جهت افزایش رشد اقتصادی است.

• چه مزایایی در اقتصاد دانش بنیان وجود دارد؟

اقتصاد دانش بنیان می‌تواند باعث افزایش نوآوری، بهبود کیفیت زندگی، افزایش بهره‌وری و رشد اقتصادی شود.

• چطور می‌توان در اقتصاد دانش بنیان موفق شد؟

برای موفقیت در اقتصاد دانش بنیان لازم است که روی تحقیقات و توسعه، تولید دانش، نوآوری و بازاریابی محصولات خلاقانه تمرکز کرد.